Tijdschrift de Klarinet
Mondstukaanmeting nader bekeken
Ervaringen van klarinettisten (2008)
door Karin Vrieling m.m.v. Simone, Ineke, Greet, Wim, Wil en anderen
In De Klarinet 52 verscheen in de serie Klarinet in Bedrijf een artikel over de mondstukaanmeetpraktijk van Henk Rensink. In dat stuk werd beschreven hoe een aanmeting verloopt en vertelde Henk Rensink over achtergronden en voordelen van de mondstukaanmeting. Bij het artikel werd aangegeven dat aangegeven dat in een later stuk de ervaringen van klarinettisten zouden worden weergegeven Hieronder vindt u daarvan een onafhankelijk tot stand gekomen verslag.
Aan een aantal willekeurig gekozen klarinettisten werden enkele vragen voorgelegd. De eerste daarvan was: 'Hoe heb je de mondstukaanmeting ervaren?' Daarop kwamen reacties als 'professioneel' en 'positief'. Een beroepsklarinettist uit de noordelijke regionen van Nederland (die anoniem wil blijven) liet weten: 'De aanmeting was erg plezierig. De heer Rensink legde uit wat hij wilde meten en waarom. Verder, behalve zijn vrouw als assistente, geen pottenkijkers.'
Greet van Rijn (Eelde) zei: 'Prettig, maar onduidelijk over het nut van de verschillende metingen om tot een eindoordeel te komen; het leek voor mij toch wat uit de hoge hoed te komen.' Een soortgelijke reactie kwam van een (anonieme) klarinettist uit het zuiden van Nederland: 'Ik was geïnteresseerd waarom bepaalde tests werden gedaan en hoe een en ander geïnterpreteerd moest worden, maar hier kreeg ik nauwelijks uitleg over. Ik vroeg wel door, maar al heel snel kreeg ik drie mondstukken om even te proberen en een minuut later was het advies gegeven. Ik had graag willen weten waarom een bepaald mondstuk voor mij geschikt is en waarom een ander mondstuk niet. Hier liet Henk niet veel over los.'
Benadering vanuit de techniek
Wil Bartels (Zwolle): 'De aanmeting verliep op zich goed, zorgvuldig en grondig: mondstand, gebit en blaas- en spierkracht, alles werd vastgelegd. Het was prettig dat je verschillende soorten mondstukken kon uitproberen en dat Henk Rensink daarnaast toelichting gaf waarom een bepaald model wel of niet zou kunnen passen.'
Wim van den Bedem (Epe): 'Ik vond het een aparte ervaring dat er met de resultaten uit een aantal testjes en een selectie via een computerprogramma, er een mondstuk uitkomt dat bij je past. Dus een benadering vanuit de techniek. Veelal hoor je dat een mondstuk kiezen een kwestie van gevoel is, door gewoon een aantal mondstukken uit te proberen. Ik had dat in eerste instantie ook gedaan samen met mijn docent, wel met een globale zoekrichting. Ik wilde een mondstuk waarmee ik 'mijn lucht meer kwijt' kon. Aanvankelijk heb ik mijn mondstuk uitgekozen door er gewoon een aantal te proberen. Naar aanleiding van een krantenartikel over de heer Rensink ben ik uit nieuwsgierigheid, samen met mijn docent, naar hem toegegaan om te kijken of ik nu het juiste mondstuk had. Maar zeker ook om deze unieke benadering te ervaren.'
Vervolgens werd aan de klarinettisten gevraagd welk advies ze kregen, of ze het advies opgevolgd hebben en wat de ervaringen zijn met het nieuwe mondstuk. Alle spelers lieten weten dat ze het geadviseerde mondstuk hebben aangeschaft.
Ineke van der Aa (Tilburg): 'Ik heb nu een Duits mondstuk op een Franse klarinet. Het mondstuk is een Duitse Vandoren. Jammer is wel dat de firma Zwijsen mijn tonnetje niet opgemeten had, waardoor ik de verkeerde maat kreeg. Het duurde drie maanden voordat ik het juiste mondstuk in huis had. Dat vind ik wel vervelend en het lijkt me niet nodig. Het aangemeten mondstuk bespeel ik met veel minder inspanning, minder weerstand, neem ik aan.'
Houtcomposiet
Greet: 'Het mondstuk dat mij werd geadviseerd was de ESM JP7. Het mondstuk is gemaakt van gerecycled hout en is uiterlijk in kleur geen schoonheid, maar dat wist ik gelukkig tevoren niet, anders laat je je daar nog door beïnvloeden. Dit mondstuk bevalt mij beter dan het vorige; aanblazen van de hoge noten lukt beter en ik heb het idee dat er een beter en sterker geluid uitkomt. Bij het blazen kan ik voor mijn gevoel mijn lucht beter kwijt.'
Eenzelfde type mondstuk werd geadviseerd aan de noordelijke klarinettist: 'Het nieuwe ESM houtcomposiet mondstuk speelt lichter en is helderder en groter van toon dan het Piet Jeegersmondstuk dat ik had. Het voldoet helemaal aan mijn wensen. Het mondstuk beschadigt echter vrij snel. Een leerling van mij had er ook eentje en daar viel op korte termijn zelfs een stuk uit! De heer Rensink heeft me op het hart gedrukt contact op te nemen met de firma, omdat die volgens niet hem niet moeilijk doet over vervangen van het mondstuk, zeker niet als we Rensinks naam erbij noemen. Maar het hoort natuurlijk niet zo!'
Ik heb dezelfde ervaringen met het ESM JP7 mondstuk (dat mij door Henk Rensink werd geadviseerd) en hoewel ik ook kan bevestigen dat het gemakkelijker aanblaast en een 'grote toon' heeft, heeft ook mijn mondstuk inmiddels lichte beschadigen opgelopen. Dit roept de vraag op of het wel zinvol is een dergelijk mondstuk aan mensen te adviseren. Ik heb Henk hierover nog gepolst en hij liet weten: 'Een klein percentage mensen met een agressieve speekselvorm kan problemen hebben met deze mondstukken. Er wordt inmiddels gewerkt aan een verbeterd product. Maar de levering van het basismateriaal is overgenomen door een ander bedrijf en de verdere ontwikkelingen zijn nog onduidelijk. Er is nog enige voorraad die uitgeleverd wordt.' Henk Rensink attendeert mensen overigens wel op mogelijke duurzaamheidsproblemen vanwege agressief speeksel.
Geen succes
De anonieme zuidelijke klarinettist kreeg als advies de ESM RCR3: 'Het is beter dan mijn oude mondstuk. Het speelt veel lichter. Maar ik denk dat ik door een aantal Vandoren mondstukken te proberen, ook zelf tot een soort gelijke conclusie was gekomen.'
Wil: 'Aan de mondstukaanmeting heb ik meegedaan, omdat naar mijn idee het mondstuk waar ik destijds op speelde, niet paste; teveel lucht kwam naast het mondstuk terecht. Henk Rensink adviseerde ESM Lajos Dudas, een wat breder mondstuk. Het kon alleen via Zwijsen in Tilburg worden geleverd. Het mondstuk heb ik aangeschaft, maar het was geen succes. Dit lag voor een groot deel aan het materiaal waar het mondstuk van gemaakt was. Het had een korrelige structuur. Het stuk waar het riet op ligt, was niet glad, het materiaal erg kwetsbaar: één keer spelen zonder beschermhoesje voor de tanden gaf al flinke oneffenheden. Bij het spelen waren de lage tonen prettig en de hoge tonen moeilijker te spelen. Het mondstuk was nieuw op de markt, er was nog niet veel ervaring mee. Daar de verwachting was, dat een ander exemplaar dezelfde problemen zou geven, heb ik in overleg met Henk Rensink het mondstuk weer teruggebracht naar Zwijsen. Doordat Henk zowel met de fabrikant als met de firma Zwijsen de klachten had besproken, heb ik de kosten van het mondstuk in de vorm van een tegoedbon teruggekregen. Ruim drie maanden heeft dit geduurd en in die tijd speelde ik gewoon door op de B45 Lyra. Deze heb ik nu nog. Ik heb nog geen nieuwe keus gemaakt met Henk Rensink; hij heeft wel de toezegging gedaan, dat het na verloop van tijd alsnog kan.'
Wim: 'Het resultaat van de meting was dat een ander mondstuk meer voor de hand lag. Technisch was dit ook juist; het blies nog makkelijker dan ik al deed. Qua klankkleur bleek dit ook het geval te zijn. Hiervoor was mijn docent speciaal meegekomen. Laatst weer mijn oude, op gevoel gekozen mondstuk geprobeerd, maar het mondstuk uit de aanmeting bevalt beter. Het advies was: Selmer 125 CP100. Daarvóór blies ik op een mondstuk Vandoren B40. Ik heb het mondstuk gekocht en blaas er nog steeds met veel plezier op. Het belangrijkste verbeterpunt is voor mij het makkelijker blazen, ofwel 'je lucht kwijt kunnen'.'
Positieve onderneming
Tot slot vroeg ik de spelers of ze de mondstukaanmeting achteraf gezien de moeite waard vonden, ook gezien de kosten (een aanmeting kost tegenwoordig €35,- per persoon). Over het algemeen kan gesteld worden dat de ondervraagde klarinettisten allemaal tevreden zijn. Ineke: 'Hoewel ik 58 ben en erg laat deze ontdekking deed, ben je kennelijk nooit te oud om te leren. Ik speel nu 20 jaar en had dit eerder willen weten.'
Greet: 'Ik vond het - na eerder een niet zo geslaagde impulsieve keus te hebben gedaan - een hele positieve onderneming. Ik heb het laten doen, omdat ik mezelf geen tijd gunde mij echt in de materie te verdiepen en ik ontevreden was over het onder de knie krijgen van de hoge tonen. Ik vond het zeker de moeite waard, want het speelplezier is er voor mij door vergroot.' De zuidelijke klarinettist zei echter: 'Voor één keer was de meting voor mij zinvol, om mijn blik te verruimen. Ik bleef een beetje vasthouden aan mijn oude mondstuk. Nu zou ik geen meting meer laten doen. Ik vind het toch wel erg prijzig voor hetgeen je ervoor terug krijgt.'
Wim: 'Ik vond de aanmeting zeker de moeite waard. Een mondstuk is een hulpmiddel om een klank over te brengen en dient goed afgestemd te zijn op je fysieke (on)mogelijkheden en bepaalt een groot deel van je speelplezier. Het blijft wel een verrassing of het fysiek best passende mondstuk ook de mooiste klankkleur geeft. Ik zou dit wel steeds testen met mondstukken die er qua bouw dichtbij zitten. Ik heb eenzelfde aanmeting ook voor mijn basklarinet gedaan, meteen nadat ik deze gekocht heb. Het met het instrument geleverde mondstuk beviel totaal niet. Een ander opener mondstuk blies beter. Ook hier kwam bij de aanmeting een Selmer mondstuk uit. Ik heb daarbij niet voor het aangemeten exemplaar gekozen, maar voor het in de muziekzaak aanwezige mondstuk Selmer D standaard voor de basklarinet. Qua afmetingen en dergelijke komt dit bijna overeen met het aangemeten mondstuk.'
Wil: 'Achteraf gezien was de aanmeting voor mij te vroeg. Ik speel nog niet zo lang klarinet en nu mijn embouchure wat meer ontwikkeld is, zijn de oorspronkelijke klachten verdwenen. Ik had toen te weinig ervaring, kennis en vaardigheid om het goed te kunnen beoordelen.'
Meer voorlichting gewenst
Verschillende spelers maakten nog opmerkingen over rieten en rietbinders. (Overigens betreft het hier algemene opmerkingen, niet specifiek gericht op de praktijk van Henk Rensink, KV.) Ineke: Naast een goed mondstuk zijn rieten en rietbinders ook essentieel voor de klankvorming. Voorlichting hierover, in combinatie met aanmeting van het mondstuk, zou goed zijn. Eigenlijk wordt er bij de opleiding van muzikanten de nadruk gelegd op het praktische gedeelte: het bespelen van een instrument. Maar meestal laat de theoretische kennis, de muziektheorie, de kennis over het instrument zelf, over de mogelijkheden en het onderhoud, zeer te wensen over.
Toch is het ook een aanmoediging om te merken dat een aantal technische verbeteringen je helpen om mooier en gemakkelijker te spelen. Muziekscholen zouden hierin ook een rol kunnen spelen. Als een verkoopadres deze voorlichting aanbiedt, kan er ook gedacht worden dat dit alleen goed is voor hun eigen zaken. Ikzelf ben blij dat ik me heb laten voorlichten op het gebied van mondstukken, rieten en binders. Beter laat dan nooit.'
Wim: 'Naast een goed mondstuk is ook een goed riet nodig om een mooie klank te krijgen. Dat blijft toch wel een zoektocht. Licht of iets zwaarder. Ik gebruik nu Vandoren 2,5 of 3 voor zowel mijn bes- als basklarinet. Voor een iets minder open mondstuk kan een zwaarder riet gebruikt worden; dat geeft een mooiere klank, maar dat blaast dan weer minder prettig. En dan blijkt ook weer dat het niet altijd opgaat, dat een zwaarder riet een mooiere klank geeft dan een lichter riet.'
Provisie?
Opvallend is dat het merendeel van de ondervraagde klarinettisten het advies kreeg om een ESM mondstuk aan te schaffen. Een van de deelnemers zinspeelde daarop: 'Ik ben erg benieuwd of er uit het artikel ook blijkt dat Henk Rensink een of een aantal merken en/of types mondstukken meer voorschrijft dan anderen. Ik heb ooit geruchten gehoord dat hij misschien provisie ontvangt voor het aanprijzen van bepaalde merken. Geen idee of hier iets van waar is. Mij lijkt het een heel integer man.'. Bij dat laatste kan ik mij alleen maar aansluiten, maar uiteraard hebben Simone en ik bij het bezoek aan Henk Rensink ook hiernaar gevraagd. Henk liet toen weten dat hij absoluut onafhankelijk werkt en geen provisie ontvangt.
Hoewel het dus in het oog springt, zou je ook gewoon kunnen concluderen dat de ESM-mondstukken blijkbaar voor een groot aantal klarinettisten prettig spelen. Daarnaast is Henk Rensink een groot voorstander van de materialen die ESM gebruikt (meer daarover is te lezen in De Klarinet 53 en 55).
Concluderend moet gezegd worden dat de meeste ondervraagde spelers blij zijn met het gegeven advies en een nieuw mondstuk hebben aangeschaft waarop ze nu met meer plezier spelen. Opvallend was overigens dat de meeste beroepsspelers die naar hun ervaringen werd gevraagd, niet reageerden op vragen. Hadden zij het te druk om hun ervaringen door te geven, waren ze 'bang' voor reacties van collega's wanneer ze over hun positieve ervaringen zouden vertellen of speelden andere motieven een rol? Reageren op dit artikel kan uiteraard altijd. Lezersbrieven zijn welkom op het redactieadres
De mondstukaanmeting in de praktijk, ervaringen van Simone van Erpecum (Groningen)
Ik weet niet of het andere klarinettisten ook zo vergaat, maar ik ben met enige regelmaat op zoek naar mogelijkheden om klank, werking of specifieke tonen op mijn klarinet(ten) te verbeteren. Dat komt vast door mijn perfectionistische aard, ook al ben ik 'maar' een amateur. Eén van de dingen die ik wel wilde verbeteren, was de klank van zowel mijn bes- als mijn altklarinet. Dan kun je natuurlijk een nieuwe klarinet gaan kopen, maar zowel mijn besklarinet (Buffet Crampon RC) als mijn altklarinet (Buffet Crampon Professional) zijn niet direct de goedkoopste of slechtste instrumenten in het segment. Daarom was ik er wel benieuwd naar wat het effect van een ander mondstuk op de klank zou zijn en overwoog ik eens een afspraak te maken voor een mondstukaanmeting bij Henk Rensink. Omdat Karin Vrieling (dirigent van klarinetorkest Clarinets Unlimited waarin ik speel) van mijn idee afwist en in De Klarinet graag een artikel wilde opnemen over zo'n mondstukaanmeting, vroeg ze of ik als 'proefpersoon' wilde meewerken aan dat artikel. Zo kwam het dat wij op een regenachtige zomerdag naar Henk Rensink in Apeldoorn togen.
Henk Rensink heeft zijn praktijk aan huis in een buitenwijk van Apeldoorn. We werden na binnenkomst direct naar boven gebracht, waar zich de praktijkruimte bevindt. Dat is een opvallend grote ruimte met vitrines, boekenkasten, zitje, bureau, wat medisch uitziende instrumenten en een indrukwekkende kast met heel erg veel koffers met (wat later bleek) mondstukken. Omdat wij 'speciale' gasten waren, kregen wij eerst een kopje koffie met wat lekkers erbij en een uitgebreide toelichting van Henk op zijn praktijk en zijn ideeën over mondstukken (deze VIP-behandeling behoort uiteraard niet tot het standaard arrangement). Henk weet daar echt heel veel over te vertellen en heeft daar door zijn jarenlange ervaring ook zeer uitgesproken opvattingen over.
Na een tijdje begonnen we met de eigenlijke mondstukaanmeting. Ik was nieuwsgierig hoe dit nu in zijn werk zou gaan en hoe op basis van wat testjes en onderzoekjes het meest ideale mondstuk voor mij zou kunnen worden bepaald. We hadden in het begin al een uitgebreide vragenlijst ingevuld, waarin je moest aangeven wat je wilde verbeteren met de mondstukaanmeting, hoe lang je al speelt, wat voor soort muziek je speelt, welk merk klarinet en mondstuk je hebt, etcetera. Mijn gebit werd eerst onderzocht en dan met name de stand van mijn boven- en onderkaak en van mijn tanden. Daarna volgden nog wat testjes om mijn longcapaciteit te achterhalen. Mijn longen bleken wel wat overcapaciteit te hebben en basklarinet zou daarmee voor mij ook tot de mogelijkheden behoren! Op basis van de verzamelde informatie (die Henk naderhand allemaal in de computer vastlegt voor wetenschappelijke doeleinden), selecteerde Henk een paar mondstukken voor zowel mijn besklarinet als altklarinet. Ik vermoed dat met name de jarenlange ervaring van Henk, aangevuld met het beeld uit de onderzoekjes maakten, dat eigenlijk alle mondstukken zeer goed waren uitgekozen en een duidelijke verbetering van zowel klank als speelgemak gaven. Verbluffend om dat effect te ervaren! Vervolgens was het een kwestie van de verschillende mondstukken (ook het oude mondstuk) met elkaar vergelijken en een keuze maken welk mondstuk in alle opzichten het meest aanspreekt. Van het 'winnende' mondstuk werden naam en type op een advieskaartje gezet. Omdat Henk een onafhankelijk en objectief advies wil geven aan zijn klanten, verkoopt hij de mondstukken niet zelf (hij zou anders misschien in de verleiding komen om een merk aan te bevelen dat een hogere commissie geeft). Op deze manier kan hij ook ontzettend veel verschillende merken, soorten en typen mondstukken voor elk blaasinstrument voeren!
Uiteindelijk ben ik met het advies naar huis gegaan om het Piet Jeegers 239 mondstuk van mijn besklarinet te vervangen door een Vandoren M30 88 en het Selmer C* door een Selmer HS* voor de altklarinet. Thuis ben ik redelijk snel het internet opgedoken om te achterhalen waar deze mondstukken te koop waren. De mondstukken bleken via internet niet zo eenvoudig te vinden en ik moest Henk Rensink zelfs nog een keer lastig vallen om zekerheid te krijgen over het juiste type. Uiteindelijk heb ik de mondstukken gevonden op de website van Music All In (zie ook het artikel De Klarinet 53) en had ik ze in 1 of 2 dagen in huis! Helaas was het verschil tussen mijn oude en nieuwe mondstukken thuis wat minder goed hoorbaar dan in de 'studio' van Henk Rensink...
Enquêteonderzoek per e-mail geeft hoge respons.
In de maand juni 2002 is een tevredenheidsonderzoek gedaan onder muzikanten die zich tussen januari 2001 en juni 2002 een mondstuk hebben laten aanmeten. Met gepaste trots kunnen we u de resultaten van ons onderzoek presenteren. Wat geweldig om zoveel reacties terug te krijgen. Maar liefst vijftig procent van alle aangeschreven personen hebben gereageerd.
Naar instrumenten verdeeld:
Trompet
|
36%
|
Klarinet
|
27%
|
Bugel
|
16%
|
Sopraansax
|
6%
|
Cornet
|
9%
|
Altsax
|
37%
|
Hoorn
|
10%
|
Tenorsax
|
24%
|
Trombone
|
14%
|
Baritonsax
|
6%
|
Euphonium/Bariton
|
9%
|
|
|
Bastuba
|
6%
|
|
|
Van de 50% respondenten beoordeelde 95% de organisatie goed tot voldoende.
Ook voor de aanmeting zelf noteerde 95 % een goed tot voldoende.
Over het resultaat was 96% tevreden tot redelijk tevreden.
En aangezien 95% van de ondervraagden mondstukaanmeting positief zullen aanbevelen bij hun vrienden en kennissen mogen wij absoluut niet ontevreden zijn.
Kortom, een resultaat waar we best trots op zijn en een extra stimulans om onze klanten ook in de toekomst maximaal van dienst te zijn. Zegt het voort!!